Nhấn mạnh điều chỉnh quy hoạch là nội dung quan trọng nhưng Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng cũng thẳng thắn chỉ trích việc điều chỉnh quy hoạch tùy tiện, chạy theo nhà đầu tư ở các đô thị.
Thành quả của Luật Đất đai 2013
Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nhấn mạnh kể từ khi Luật Đất đai 2013 có hiệu lực và được thi hành, công tác quản lý, quy hoạch, sử dụng đất đai và phát triển đô thị đã đạt được những kết quả quan trọng. Hệ thống pháp luật liên quan đến quy hoạch sử dụng đất đai, đầu tư được xây dựng….
“Hiện nay, chúng ta có 828 đô thị và tỷ lệ đô thị hóa tăng nhanh với 38% trong năm 2018. Bộ mặt đô thị ngày càng khang trang, hiện đại, tạo ra nhiều khu đô thị mới với không gian đẹp, khu nhà ở chất lượng cùng nhiều công trình có tầm vóc”, Phó Thủ tướng chia sẻ.
Với những kết quả đó, đô thị Việt Nam đã khẳng định vai trò động lực, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, phát triển xã hội. Kinh tế đô thị chiếm xấp xỉ 80% tổng nguồn kinh tế cả nước. Riêng Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, năm 2018, GIDP đã đạt 2,4 triệu tỷ, chiếm xấp xỉ 4% tổng GDP cả nước.
Tuy nhiên, bên cạnh thành tựu, Phó Thủ tướng thẳng thắn nhìn nhận công tác quản lý đất đai, phát triển đô thị vẫn còn nhiều tồn tại hạn chế mà báo cáo giám sát của Quốc hội nêu rõ cũng như các đại biểu quốc hội đã trình bày.
“Trước hết là xu hướng tập trung hóa đô thị ngày càng tăng do người dân tập trung về các đô thị lớn để tìm kiếm việc làm và cuộc sống với điều kiện tốt hơn, đặc biệt là ở Hà Nội và TP HCM”, Phó Thủ tướng chia sẻ.
Ở hai đô thị lớn nhất cả nước, mỗi năm tăng xấp xỉ 200.000 người. 10 năm mỗi đô thị này sẽ tăng thêm 1 triệu người, tương đương quy mô của một đô thị khá lớn. Nó tạo áp lực lớn lên hạ tầng đô thị và ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất đai. Trong khi đó, đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng còn chậm, thiếu đồng bộ dẫn đến quá tải ở các đô thị hạ tầng giao thông, hạ tầng giáo dục, hạ tầng y tế, hạ tầng dịch vụ.
Ảnh: Quochoi.vn
Bên cạnh đó, việc đầu tư xây dựng, phát triển các đô thị vùng, đô thị vệ tinh còn thiếu nguồn lực, giảm sự hấp dẫn người dân ở lại các tỉnh để chia sẻ khó khăn với đô thị lớn. Cơ cấu sử dụng đất ở tại các đô thị chưa phù hợp, cơ cấu nhà ở tại các đô thị còn nhiều bất cập. Chỉ chú ý phát triển nhà ở thương mại cho người có thu nhập nhưng nhà ở xã hội cho công nhân ít được quan tâm.
Ùn tắc giao thông, ô nhiễm môi trường tại các đô thị lớn ngày càng gia tăng, ảnh hưởng nghiêm trọng tới phát triển bền vững. Đặc biệt, tình trạng sử dụng đất đai còn lãng phí, thất thoát, đặc biệt có nơi rất nghiêm trọng đã ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đất đai, thiệt hại nền kinh tế, gây bức xúc trong xã hội.
Cùng với đó, công tác đền bù giải phóng mặt bằng, tái định cư còn nhiều bất cập, dẫn tới việc người dân khiếu kiện. Tình trạng này biến nhiều nơi xảy ra điểm nóng và ảnh hưởng đến an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội.
“Nguyên nhân của tình trạng trên do trước hết là hệ thống pháp luật liên quan đến quy hoạch, sử dụng đất đai, quản lý đầu tư xây dựng vừa có khoảng trống nhưng lại chồng chéo, thiếu đồng bộ dẫn tới rất khó khăn thực hiện”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Công tác lập quy hoạch ở một số nơi còn chậm so với yêu cầu phát triển, dẫn đến phải điều chỉnh dự án và bồi thường giải phóng mặt bằng rất lâu. Đó là lý do ra đời của những con đường được gọi là đắt nhất hành tinh.
Phó Thủ tướng cũng nhấn mạnh việc điều chỉnh quy hoạch là nội dung quan trọng của công tác quy hoạch. Trong quá trình thực hiện, các dự án có thể phải điều chỉnh quy hoạch do yêu cầu khách quan của các chủ thể như nhà nước, người dân hay nhà đầu tư.
“Tuy nhiên, bức xúc nhất hiện nay là điều chỉnh quy hoạch tùy tiện, chạy theo yêu cầu của nhà đầu tư như tăng tầng cao, tăng mật độ xây dựng, giảm không gian công cộng…. Những vấn đề này làm tăng dân cư trong đô thị, tạo ra những khu đô thị chật chội và không an toàn, đặc biệt là an toàn cháy nổ nếu xảy ra, ảnh hưởng nghiêm trọng tới lợi ích người dân và nhà nước”, Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng thẳng thắn nhìn nhận và nhấn mạnh tình trạng này cần phải thay đổi.
Đầu tư phát triển đô thị, trong đó phát triển các khu đô thị, nhà ở trong khu công nghiệp, phát triển dịch vụ… mới chỉ tuân thủ quy hoạch nhưng chưa có kế hoạch. Thiếu kế hoạch dẫn đến đầu tư phát triển đô thị theo phong trào ở nhiều nơi.
“Có thời kỳ, phong trào này rất mạnh không phù hợp với nhu cầu và khả năng cung cấp nguồn lực, làm lệch pha nhu cầu, dư thừa sản phẩm bất động sản, ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh của thị trường bất động sản và ảnh hưởng đến nền kinh tế. Đây là nguyên nhân gây ra nhiều dự án chậm, đất treo, đất bỏ hoang, quy hoạch treo”, Phó Thủ tướng cho hay.
Việc lựa chọn các nhà đầu tư phát triển đô thị chưa được chú trọng, dẫn tới các nhà đầu tư thiếu năng lực thực hiện dự án, làm ảnh hưởng tới tiến độ, chất lượng và hiệu quả sử dụng đất. Điều này góp phần dẫn đến hiện trạng bỏ hoang.
Công tác quản lý nhà nước về quản lý sử dụng đất đai còn nhiều hạn chế: Kiểm soát tầng cao, mật độ dân cư còn nhiều bất cập. Công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm soát sử dụng đất đai phát triển đô thị còn thiếu chặt chẽ, chậm phát hiện sai phạm hoặc phát hiện sai phạm mà không xử lý, để lại hậu quả nặng. Xây dựng trái phép, không phép, vượt tầng cao vẫn còn tồn tại.
Trong việc định giá đất, Phó Thủ tướng cũng chỉ ra những bất cập, đặc biệt là trong việc cổ phần hóa doanh nhiệp nhà nước. Đây là vấn đề mấu chốt, gây thiệt hại lớn cho nhà nước nếu không khắc phục.
Những giải pháp của Chính phủ
Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng nhấn mạnh để khắc phục tồn tại hạn chế trong thực hiện chính sách về quản lý quy hoạch, quản lý sử dụng đất tại đô thị kể từ khi luật đất đai 2013 có hiệu lực, trong thời gian tới, chính phủ, các bộ ngành cùng địa phương tập trung vào các nhiệm vụ cụ thể.
Rà soát thực hiện thể chế liên quan đến quyền sử dụng đất tại đô thị, đầu tư xây dựng tại đô thị nói chung và trên tất cả các lĩnh vực của nền kinh tế, trong đó hoàn thiện pháp luật, các nghị định, văn bản dưới luật, hoàn thiện quy chuẩn, tiêu chuẩn liên quan đến quy hoạch sử dụng đất đai.
Một tuyến đường cõng hàng loạt chung cư. Ảnh: Kim Lan
Tập trung vào công tác quy hoạch, chú trọng, nâng cao chất lượng, thường xuyên rà soát, cập nhật, bổ sung, điều chỉnh kịp thời theo đúng quy định phâp luật, phù hợp tính khoa học, phát triển, đòi hỏi với sự phát triển của từng thành thị., đảm bảo đúng tiêu chuẩn, quy chuẩn, công khai thông tin minh bạch để người dân biết và giám sát.
Tăng cường kiểm soát sử dụng đất đai, đầu tư phát triển đô thị theo đúng quy hoạch và phải có kế hoạch. Các bộ ngành liên quan, các địa phương phải xây dựng chương trình kế hoạch phát triển đô thị hàng năm, 5 năm và dài hơn căn cứ vào nhu cầu xã hội, khả năng thực hiện và đáp ứng nguồn lực nhằm khắc phục tình trạng quy hoạch treo, dự án treo như Đại biểu Quốc hội đã tham gia phát biểu ý kiến.
Thực hiện tốt công tác bồi thường giải phóng mặt bằng, tái định cư, đảm bảo hài hòa lợi ích của nhà nước, nhà đầu tư và đặc biệt là đảm bảo lợi ích người dân. Cần nắm chắc cuộc sống người dân sau khi thực hiện bồi thường giải phóng mặt bằng. Làm tốt công tác giải quyết khiếu nại tố cao, yêu cầu chính đáng của người dân. Chính phủ thành lập tổ công tác giúp Thủ tướng Chính phủ giải quyết vấn đề phức tạp.
Tăng cường, kiểm soát chặt chẽ việc lựa chọn các nhà đầu tư phát triển dự án đô thị, khu công nghiệp, dịch vụ theo đúng quy định pháp luật. Đồng thời xây dựng cơ chế xây dựng, kiểm soát để xác định giá, đảm bảo tính công khai, minh bạch theo cơ chế thị trường, tránh thiệt hại cho nhà nước và đảm bảo bố trí vốn ngân sách để làm trước công tác giải phóng mặt bằng theo quy hoạch để tạo đất sạch cho đấu giá đất, thu hồi vốn.
Triển khai giải pháp hữu hiệu để đẩy nhanh các nhiệm vụ mà cử tri và người dân quan tâm như đẩy mạnh nhà ở xã hội, đặc biệt là nhà cho công nhân ở các khu công nghiệp; cải tạo chung cư cũ, xuống cấp ở các đô thị. Chuyển các cơ sở sản xuất gây ô nhiễm, các cơ sở đông người ra khỏi khu dân cư. Thay vào đó là cơ cấu sử dụng đất hợp lý, tăng cường không gian công cộng.
Rà soát công trình sử dụng nhiều đất đai để khắc phục tình trạng lãng phí đất. Quy hoạch sử dụng không gian ngầm đô thị. Xây dựng khu nghĩa trang, xử lý rác thải chặt chẽ. Tăng cường công tác quản lý, sử dụng đất đai và phát triển đô thị trên toàn quốc. Tập trung vào công tác thanh tra, kiểm tra các dự án đầu tư phát triển đô thị,x ử lý nghiêm vi phạm. Bộ máy quản lý, phát triển đô thị tinh gọn. Xử lý nghiêm sai phạm.
Thực hiện chính sách pháp luật về quy hoạch nói riêng và đô thị nói chung: Tăng cường giám sát của các cơ quan dân cử, đặc biệt là vai trò của Quốc hội và Đại biểu Quốc hội – vừa giám sát vừa chỉ ra những yếu kém để chính phủ , bộ ngành và địa phương khắc phục.
