Ảnh minh họa.
Cúng Giao thừa hay cúng trừ tịch ngoài trời là một nghi thức không thể thiếu trong tất cả gia đình người Việt để đón một năm mới nhiều may mắn, an lành.
Lễ cúng “trừ tịch” đêm Giao thừa
Theo nghệ nhân dân gian Hoàng Tiến Hưng (Hà Nội), cúng Giao thừa là nghi lễ thiêng liêng của người Việt Nam trước khi bắt đầu Tết Nguyên đán.
Lễ cúng Giao thừa hay còn gọi là lễ trừ tịch được tiến hành vào đêm 30 tháng Chạp. Đây là thời điểm chuyển tiếp giữa năm cũ và mới.
“Lễ trừ tịch còn là lễ để “khu trừ ma quỷ”, do đó có từ “trừ tịch”. Nó có ý nghĩa quan trọng không thể thiếu như lễ cúng tất niên, cúng ngày 30 tháng Chạp nhằm xóa bỏ hết những điều xấu, kém may mắn năm cũ để cầu những điều tốt đẹp năm mới sắp đến”, nghệ nhân Hưng nói.
Vị này nêu rõ, đêm Giao thừa là khoảng thời gian của sự tĩnh lặng và thiêng liêng để giũ bỏ những muộn phiền của năm cũ. Trong đêm Giao thừa là đêm cuối năm rất tối trời nhưng nửa đêm về sáng lại rất sáng.
Thạc sỹ chuyên ngành Văn hóa dân gian Nguyễn Vĩnh Kiên (Hà Nội) cho rằng, theo phong tục truyền thống, người Việt tin rằng Giao thừa là thời khắc mà các vị quan Hành khiển sẽ bàn giao công việc cai trị trong năm.
Có 12 vị hành khiển và 12 phán quan (phán quan là vị thần giúp việc cho các vị hành khiển). Với mỗi năm sẽ có một vị quan Hành khiển đảm đương công việc cai trị hạ giới khác nhau và cứ sau 12 năm thì lại có sự luân phiên trở lại.
Mâm cúng giao thừa ngoài trời được ví như một buổi tiệc để tiễn đưa các vị quan hành khiển và phán quan năm cũ và nghênh đón vị thần mới.
Do đó, gia chủ cần thật thận trọng khi tiến hành chuẩn bị lễ cúng Giao thừa ngoài trời và tìm hiểu mâm cúng giao thừa ngoài trời cần những gì, văn cúng giao thừa ngoài trời thật đầy đủ để cầu cho cả nhà được bình an, hạnh phúc trong năm mới.
Bàn thờ của gia đình nghệ nhân Hoàng Tiến Hưng.
Thời gian cúng
Để hiểu hết được về cách cúng Giao thừa ngoài trời, trước hết không thể bỏ qua vấn đề tiến hành thắp hương Giao thừa mấy giờ, cần nhớ kỹ và tuân thủ làm theo thời gian cúng ngoài trời nhằm đảm bảo ý nghĩa.
Lễ cúng Giao thừa được tiến hành vào giờ Chính Tý, tức đúng 0h đêm hôm 30 tháng chạp.
Đồ lễ cúng
Cúng Giao thừa bao gồm có lễ cúng Giao thừa ngoài trời và lễ cúng trong nhà. Theo quan niệm dân gian, cần tiến hành lễ cúng ngoài trời trước. Cần đặc biệt chú ý tới cách bày mâm cúng Giao thừa ngoài trời và sắm đầy đủ lễ vật.
Trước tiên cần lưu ý về thời gian cúng Giao thừa ngoài trời. Gia chủ cần chuẩn bị mâm cúng sẵn trước phút Giao thừa. Tránh để qua giờ Giao thừa mới bắt đầu bê mâm cúng ra.
Mâm lễ cúng Giao thừa ngoài trời là cỗ mặn, gồm có: – Thủ lợn hoặc gà trống tơ, luộc, bánh chưng – đèn nến – vàng mã – hoa tươi – trầu cau – rượu/ trà ( rượu trước, sau đến trà ) – Một chiếc mũ chuồn (đây chính là mũ để cúng tế vị thần).
Tùy thuộc vào hoàn cảnh mà sắm đố lễ cúng cho phù hợp. Những lễ vật cúng Giao thừa ngoài trời hầu hết là những sản vật gần gũi.
Trong đó, cần đặc biệt chú ý đến gà cúng. Nên chọn gà trống choai, mới tập gáy, khỏe mạnh, có mỏ vàng, mào cờ, chân vàng, đặc biệt là phải chưa từng đạp mái.
Sau khi cúng Giao thừa ngoài trời, gia chủ sẽ thực hiện lễ cúng Giao thừa trong nhà để cúng Thổ Công – vị thần cai quản trong nhà. Đồng thời, nhằm để lễ tổ tiên, cầu xin phù hộ cho gia đình trong năm mới gặp được nhiều điều tốt lành.
Một mâm cúng Giao thừa ngoài trời.
Cúng Giao thừa ngoài trời quay hướng nào?
Theo quan niệm dân gian, các vị thần tiến hành bàn giao tiếp nhận công việc rất khẩn trương nên sẽ chỉ có thể ăn vội vàng hoặc đi ngang qua chứng kiến tấm lòng của gia chủ.
Do đó, mâm cỗ cúng sẽ được đặt ở giữa sân. Những gia đình nào không có sân thì có thể bày biện mâm cúng ngoài cửa chính, hoặc có thể làm lễ trên sân thượng.
Đặt mâm lễ theo hướng Bắc, hoặc hướng Đông tùy theo từng gia đình (hướng Bắc để cúng Thượng Đế, hướng Đông để cúng Thiên Tử là Vua).
Theo cách bày mâm cúng Giao thừa ngoài trời, gia chủ cần chuẩn bị một chiếc bàn đủ lớn để bày mâm lễ. Ở mặt bàn sẽ được trải tấm vải vàng sang trọng. Dưới đất trải một miếng vải đỏ dài như thảm đỏ.
Đặt mâm lễ cúng ở nơi sạch sẽ. Cách bày lễ cúng Giao thừa ngoài trời đó là đặt trên mâm bát gạo để cắm hương, hai ngọn nến hoặc đèn ở hai bên.
Theo phong tục, trong lễ cúng Giao thừa sẽ chuẩn bị muối và rượu. Muối này được dùng để rắc xung quanh nhà và rót rượu để trừ tịch, tức trừ tà ma.
Cách khấn cúng Giao thừa ngoài trời
Lễ cúng Giao thừa có nhiều phong tục, cách cúng rất riêng biệt. Gia chủ cần đảm bảo đúng cách cúng và cách vái cúng Giao thừa ngoài trời.
Lưu ý, khi tiến hành lễ cúng tuyệt đối không đốt tiền âm phủ để tránh các vong âm lai vãng.
Đến đúng thời điểm Giao thừa, gia chủ sẽ thắp đèn, rót rượu, rót trà và khấn vái với bài văn khấn cúng Giao thừa ngoài trời.
Bài khấn Giao thừa ngoài trời do thạc sỹ chuyên ngành Văn hóa dân gian Nguyễn Vĩnh Kiên cung cấp:
Nam mô A di đà Phật (3 lần)
Con kính lạy chín phương trời, mười phương chư phật, chư phật mười phương
Con kính lạy Đức Đương Lai Hạ Sinh Di Lặc Tôn Phật
Con kính lạy Đức Bồ-tát Quán Thế Âm cứu nạn cứu khổ chúng sinh
Con kính lạy Hoàng thiên, Hậu thổ, chư vị tôn thần
Con kính lạy ngài cựu niên đương cai Hành khiển: Lỗ Vương Hành Khiển, Ngũ Nhạc chi Thần
Con kính lạy ngài đương niên Thiên quan: Cự Tào Phán quan.
Con kính lạy các ngài Ngũ phương, Ngũ hổ, Long mạch, Táo quân, chư vị tôn thần.
Nay là phút giao thừa năm Mậu Tuất với năm Kỷ Hợi, chúng con là: …………….., sinh năm: ………, cư ngụ tại…….
Phút thiêng liêng Giao thừa vừa tới, năm cũ qua đi, đón mừng năm mới, tam dương khang thái, vạn tượng canh tân. Nay ngài Thái Tuế tôn thần trên vâng lệnh Ngọc Hoàng Thượng đế, giám sát vạn dân, dưới bảo hộ sinh linh tảo trừ yêu nghiệt.
Quan cũ về triều cửa khuyết, lưu phúc, lưu ân. Quan mới xuống thay, thể đức hiếu sinh, ban tài tiếp lộc.
Nhân buổi tân xuân, tín chủ chúng con thành tâm, sửa biện hương hoa phẩm vật, nghi lễ cung trần, dâng lên trước án, cúng dàng Phật thánh, dâng hiến Tôn thần, đốt nén tâm hương, dốc lòng bái thỉnh.
Chúng con kính mời: Ngài cựu niên đương cái Thái tuế, ngài tân niên đương cai Thái tuế chí đức tôn thần, ngài bản cảnh Thành hoàng chư vị đại vương, ngài bản xứ thần linh Thổ địa, ngài Hỷ thần, Phúc đức chính thần, các ngài Ngũ phương, Ngũ thổ, Long mạch, Tài thần, chư vị bản gia Táo quân và chư vị thần linh cai quản ở trong xứ này, cúi xin giáng lâm trước án thụ hưởng lễ vật.
Nguyện cho tín chủ, minh niên khang thái, vạn sự tốt lành, bốn mùa tám tiết được chữ bình an, gia đạo hưng long thịnh vượng, bách sự hanh thông, ngày ngày được hưởng ơn trời, Phật, chư vị tôn thần. Chúng con kính cẩn tiến dâng lễ vật, thành tâm cầu nguyện. Cúi xin chín phương trời, mười phương chư phật cùng chư vị tôn thần chứng giám phù hộ độ trì.
Nam mô A di đà Phật (3 lần, 3 lạy).
