Giữa căng thẳng tột độ với Mỹ, Trung Quốc lẳng lặng đi nước cờ đẹp cứu thỏa thuận thương mại

Trung Quốc âm thầm xúc tiến thực thi thỏa thuận thương mại

Động thái diễn ra bất chấp quan hệ Mỹ-Trung tiếp tục xuống dốc vì hàng loạt bất đồng liên quan đến nguồn gốc dịch Covid-19, luật an ninh quốc gia tại Hồng Kông, và các cuộc biểu tình lan rộng tại Mỹ.

Bưu điện Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) dẫn các nguồn tin cùng tài liệu Chính phủ Trung Quốc, hé lộ Bắc Kinh đã có hành động “tinh tế” ở hậu trường khi chuyển thẩm quyền thu mua nông sản Mỹ hàng ngày – gồm đậu tương – từ Bộ Thương mại sang Bộ Nông nghiệp và Nông thôn.

Quan chức ẩn danh thuộc Bộ Thương mại Trung Quốc xác nhận với SCMP về sự thay đổi trên. Theo người này, Bộ Thương mại – cơ quan then chốt hỗ trợ các cuộc đối thoại thương mại với Mỹ do Phó thủ tướng Lưu Hạc đứng đầu – hiện không trực tiếp tham dự vào các dàn xếp liên quan đến số lượng thu mua hoặc vận chuyển nông sản Mỹ.

Việc điều chỉnh này cho thấy thẩm quyền thu mua bổ sung 32 tỷ USD nông sản Mỹ theo cam kết trong thỏa thuận giai đoạn 1 hiện được Bắc Kinh xem như một nhiệm vụ của nhà nước trong kết hợp nhu cầu trong nước với điều kiện thị trường, hơn là một nhiệm vụ về chính trị.

Trung Quốc vẫn coi thỏa thuận với Mỹ là cách thức thể hiện thiện chí trong bối cảnh căng thẳng leo thang. Các nhà phân tích đánh giá, hành động của Bắc Kinh thể hiện các nhà nhập khẩu ngũ cốc quốc doanh có thể phải chịu các chỉ lệnh kỹ thuật nghiêm khắc hơn từ Bộ Nông nghiệp.

Bản kế hoạch công tác năm 2020 do bộ phận hợp tác quốc tế của Bộ Nông nghiệp Trung Quốc ban hành hồi tháng 3 cho biết, đơn vị này sẽ “thực thi thỏa thuận giai đoạn 1 với Mỹ… bằng cách gia tăng nhập khẩu và lấp đầy khoảng trống cung cấp trong nước”. Đặc biệt, các bộ phận phụ trách Mỹ và Canada của Bộ sẽ dẫn dắt nhiệm vụ, trong khi bộ phận thương mại hỗ trợ.

Nỗ lực hạ thấp rủi ro đổ vỡ thỏa thuận

Trước đó, báo cáo của hãng Reuters hôm 1/6 dẫn các nguồn tin nói rằng Bắc Kinh đã yêu cầu các doanh nghiệp nhà nước tạm đình chỉ việc mua đậu tương Mỹ, làm dấy lên lo ngại về khả năng Trung Quốc quay lưng với thỏa thuận thương mại, sau khi chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump đe dọa áp các biện pháp cứng rắn nhằm vào Bắc Kinh liên quan đến luật an ninh Hồng Kông.

Tuy nhiên, các nhà buôn Trung Quốc vẫn mua hơn 200.984 tấn đậu tương Mỹ trong 1 tuần, tính đến ngày 28/5, để giao hàng trước tháng 9, đồng thời đặt hàng thêm 264.000 tấn cho năm marketing tiếp theo – bắt đầu từ tháng 9.

Fang Yan, thành viên Ủy ban triển vọng nông nghiệp Trung Quốc – cơ quan giám sát thị trường của Bộ Nông nghiệp, cho hay các nhà quan sát không cần quá lo ngại về các vấn đề ngắn hạn trong thỏa thuận thương mại, bởi nhu cầu của Trung Quốc với nông sản Mỹ vẫn rất mạnh.

“Dù sao thì Trung Quốc vẫn nhập khẩu đến 30 triệu tấn đậu tương Mỹ mỗi năm… Anh không thể dễ dàng điều chỉnh sang các nguồn cung ứng khác,” Fang nói.

Trong Quý I năm nay, Trung Quốc nhập khẩu tổng cộng 7.81 triệu tấn đậu tương Mỹ, gấp ba lần kim ngạch cùng kỳ năm ngoái – theo số liệu của Bộ Thương mại Trung Quốc.

Dù vậy, theo SCMP, con số này vẫn chỉ bằng một nửa so với 15.4 triệu tấn mà Trung Quốc mua từ Mỹ trong 3 tháng đầu năm 2017. Điều này cho thấy Trung Quốc vẫn tụt lại khá xa so với cam kết giai đoạn 1, trong đó yêu cầu nước này mua nông sản Mỹ trong vòng 2 năm với kim ngạch gấp hơn 2 lần so với năm 2017.

Đại diện Thương mại Mỹ Robert Lighthizer ngày 4/6 nói “trong những thay đổi về cấu trúc, Trung Quốc đã làm tốt”, và Mỹ “đã nhìn thấy lượng thu mua lớn trong vài tuần qua”. Vào hai tuần trước, văn phòng Đại diện Thương mại và Bộ Nông nghiệp Mỹ ra thông cáo chung khẳng định Trung Quốc đang theo lộ trình hoàn thành các cam kết về thu mua nông sản.

Huo Jianguo, cựu lãnh đạo một cơ sở nghiên cứu của Bộ Thương mại Trung Quốc, nói rằng Trung Quốc đang đang thực thi rốt ráo thỏa thuận thương mại giai đoạn 1, làm hạ thấp khả năng Mỹ từ bỏ thỏa thuận như ông Trump đe dọa gần đây.

Theo ông Huo, điều quan trọng với hai nước là tránh gia tăng leo thang đối đầu ngoại giao.

Nỗ lực thu mua nông sản Mỹ của Trung Quốc được cho là sẽ gia tăng đáng kể trong nửa cuối năm nay (Ảnh: Daniel Acker/Bloomberg)

Giáo sư Cui Fan cũng thể hiện lòng tin về việc thực thi thỏa thuận thương mại Mỹ-Trung về dài hạn. Ông cho rằng những hành động gần đây minh chứng song phương vẫn nghiêm túc với vấn đề này, dù có bất đồng trong các vấn đề khác.

Ông Cui tin rằng Mỹ-Trung sẽ không gặp khó khăn trong thực thi 5 chương đầu của thỏa thuận – gồm các quy định về sở hữu trí tuệ, chuyển giao công nghệ, kiểm dịch nông sản, dịch vụ tài chính và chính sách tiền tệ, trong khi các phần liên quan đến gia tăng nhập khẩu từ Mỹ có các cơ chế linh hoạt và khung thời gian trong 2 năm.

Ông dự đoán Trung Quốc sẽ tăng đáng kể lượng thu mua hàng hóa Mỹ trong nửa sau năm nay, khi đậu tương tới mùa thu hoạch.

“Rõ ràng là có những khó khăn vào hiện tại mà chúng ta không thể lờ đi, bao gồm gián đoạn về vận tải do đại dịch [Covid-19],” Cui bổ sung. “Nhưng tình hình càng khó khăn thì đôi bên càng cần nhận thức chung và hợp tác để thúc đẩy thực thi thỏa thuận thương mại.”