Trải qua hơn 45 năm kể từ khi Việt Nam và Hà Lan chính thức thiết lập quan hệ ngoại giao (1973), hai nước đã xây dựng được mối quan hệ hữu nghị và hợp tác tốt đẹp. Quan hệ Việt Nam – Hà Lan hiện được đánh giá là điển hình của mối quan hệ năng động và hiệu quả.
Duy trì quan hệ chính trị tin cậy
Quan hệ giữa chính trị – ngoại giao giữa Việt Nam và Hà Lan trong những năm qua ngày càng được củng cố và tăng cường. Lãnh đạo cấp cao hai nước duy trì thường xuyên các chuyến thăm song phương và tiếp xúc tại các diễn đàn quốc tế và khu vực, tạo cơ sở quan trọng tăng cường quan hệ chính trị tin cậy và hợp tác tốt đẹp trên tất cả các lĩnh vực. Thông qua các chuyến thăm cấp cao, hai bên đã thiết lập nhiều cơ chế hợp tác, ký kết các hiệp định, thỏa thuận quan trọng trong nhiều lĩnh vực, đặc biệt là Đối tác chiến lược về thích ứng với Biến đối khí hậu và Quản lý nước (2010) và Đối tác chiến lược về Nông nghiệp bền vững – An ninh lương thực (2014). Trong các chuyến thăm cấp cao phải kể đến Nhà Vua Hà Lan Willem-Alexander đã thăm Việt Nam hai lần (2005, 2011) với tư cách là Thái tử Hà Lan, Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte thăm Việt Nam năm 2014. Các chuyến thăm cấp cao gần đây nhất đến Hà Lan của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc (7/2017) và Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân (3/2018) vào dịp kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Hà Lan. Các chuyến thăm cấp cao của lãnh đạo hai nước đã làm sâu sắc thêm mối quan hệ tốt đẹp giữa Việt Nam và Hà Lan.
Tại diễn đàn quốc tế đa phương và khu vực, Việt Nam và Hà Lan có sự hợp tác hiệu quả, thường xuyên ủng hộ các sáng kiến của nhau, nhất là trong khuôn khổ Liên hợp quốc, ASEM, ASEAN – EU. Hai nước đã ủng hộ lẫn nhau ứng cử vào các cơ quan của Liên hợp quốc như Hội đồng Bảo an, Hội đồng nhân quyền, ECOSOC. Hà Lan cũng ủng hộ Việt Nam thúc đẩy quan hệ với EU, chia sẻ lập trường về việc giải quyết vấn đề tranh chấp ở Biển Đông bằng luật pháp quốc tế. Việt Nam cũng giúp Hà Lan tăng cường quan hệ và tiếp cận với thị trường ASEAN dễ dàng hơn.
Đẩy mạnh hợp tác kinh tế hiệu quả
Trong những năm gần đây, quan hệ hợp tác kinh tế, thương mại và đầu tư giữa Hà Lan – Việt Nam không ngừng phát triển. Hà Lan đã trở thành đối tác thương mại quan trọng hàng đầu của Việt Nam tại châu Âu với kim ngạch thương mại tăng đều qua các năm. Nếu kim ngạch xuất nhập khẩu hai nước năm 2014 đạt 3,77 tỷ USD, thì năm 2018 đã tăng gấp đôi, đạt khoảng 8 tỷ USD, trong đó Việt Nam chủ yếu xuất siêu. Kể từ năm 2016, Hà Lan đã vươn lên trở thành thị trường lớn nhất cho hàng hóa xuất khẩu Việt Nam ở châu Âu và là đối tác thương mại EU lớn thứ hai của Việt Nam sau Đức. Về đầu tư, Hà Lan luôn là một trong những nhà đầu tư Châu Âu lớn nhất tại Việt Nam. Tính đến cuối năm 2018, Hà Lan xếp thứ 10 trong số 116 quốc gia và lãnh thổ đầu tư tại Việt Nam với 318 dự án có tổng số vốn đăng ký là 9,328 tỉ USD. Các dự án đầu tư của Hà Lan có mặt tại 29 tỉnh, thành phố trên lãnh thổ Việt Nam, trong đó có một số dự án lớn tại tỉnh Quảng Ninh, thành phố Hồ Chí Minh, Bà Rịa – Vũng Tàu, Đồng Nai, Bình Dương… Nhiều dự án đầu tư của các tập đoàn lớn Hà Lan hoạt động hiệu quả như Heineken, Unilever, Royal Dutch Shell, Friesland Campina, Akzo Nobel Coating, Philips, Damen, Nedspice. Những con số trên là dấu hiệu tích cực và sẽ gia tăng nhanh hơn trong tương lai, nhất là khi Hiệp định thương mại tự do Việt Nam EU được ký kết và đi vào thực hiện, góp phần đưa Việt Nam và Hà Lan trở thành cầu nối cho nhau tại hai thị trường nhiều tiềm năng là Đông Nam Á và EU.
Tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực ưu tiên
Khởi nguồn từ mối quan hệ đối tác hỗ trợ phát triển trong những giai đoạn đầu tiên của quan hệ song phương, trong đó các chương trình hợp tác giữa hai nước đã đạt được nhiều thành công, góp phần nâng cao năng lực của các Bộ, ngành, địa phương và cải thiện đời sống kinh tế – xã hội của người dân Việt Nam, quan hệ giữa hai nước đã chuyển sang giai đoạn đối tác hợp tác bình đẳng, cùng có lợi, tập trung vào các lĩnh vực hợp tác ưu tiên, bao gồm thích ứng với biến đổi khí hậu và quản lý nước, nông nghiệp, công nghệ cao, năng lượng, kinh tế biển và dịch vụ vận tải logistics, thành phố thông minh.
Đối tác chiến lược về Thích ứng với Biến đổi khí hậu và Quản lý nước là khuôn khổ hợp tác được hai Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng và Thủ tướng Jan Peter Balkenendein ký kết vào tháng 10 năm 2010. Hai bên đã thiết lập cơ chế Ủy ban liên chính phủ để triển khai cơ chế hợp tác này. Nhiều dự án trong lĩnh vực này được triển khai hiệu quả đặc biệt là Kế hoạch Đồng bằng sông Cửu Long với tầm nhìn dài hạn đã đưa ra nhiều khuyến nghị, tập trung giải quyết các vấn đề quản lý tài nguyên nước, thích ứng với biến đổi khí hậu nhằm đưa Đồng bằng sông Cửu Long trở thành một khu vực kinh tế phát triển bền vững, dựa trên lợi thế tự nhiên của vùng. Những kết quả hợp tác trong lĩnh vực này cũng là một nỗ lực đóng góp vào quá trình ban hành Nghị quyết 120/NQ-CP của Chính phủ Việt Nam về phát triển bền vững Đồng bằng sông Cửu Long thích ứng với biến đổi khí hậu vào tháng 11/2017. Ngoài các dự án mang tầm quốc gia, giữa các thành phố và địa phương hai nước cũng có nhiều các thỏa thuận hợp tác trong lĩnh vực này. Hiện nay, Hà Lan tiếp đang tiếp tục chia sẻ kinh nghiệm quản trị, cũng cấp giải pháp ứng phó bền vững hỗ trợ các Bộ ngành, địa phương Việt Nam giải quyết các vấn đề môi trường cấp bách như chống khô hạn, mặn xâm nhập, đặc biệt là xử lý vấn đề sụt lún và xói mòn bờ sông, bờ biển…
Việt Nam và Hà Lan đã thiết lập quan hệ Đối tác chiến lược về nông nghiệp bền vững và An ninh lương thực vào năm 2014 nhân chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte. Thực tế trong những năm qua, với kinh nghiệm, chuyên môn, công nghệ, Hà Lan từng bước giúp Việt Nam xây dựng nền sản xuất nông nghiệp bền vững trong các lĩnh vực rau – hoa quả, làm vườn, chăn nuôi và nuôi trồng thủy sản…, giúp Việt Nam trong phát triển bền vững nông nghiệp bền vững, gia tăng giá trị xuất khẩu. Hiện nay, Hà Lan đang hỗ trợ Việt Nam triển khai mô hình hợp tác xã trong lĩnh vực chăn nuôi, sản xuất và chế biến nông sản. Tháng 3/2017, Liên minh Hợp tác xã Việt Nam và Tổ chức Hợp tác xã Hà Lan Agriterra đã ký “Chương trình hỗ trợ phát triển tổng thể lĩnh vực hợp tác xã tại Việt Nam trong giai đoạn 5 năm” nhằm tạo phát triển về chất lượng và quy mô các hợp tác xã tại Việt Nam, nâng cao vai trò của hợp tác xã trong quá trình hiện đại hóa nông nghiệp – nông dân – nông thôn và tăng xuất khẩu bền vững, mở ra có hội hợp tác mới trong lĩnh vực nông nghiệp.
Một dự án hợp tác khác trong lĩnh vực nông nghiệp cũng được đánh giá cao về tính hiệu quả là Chương trình phát triển thương hiệu thực phẩm Việt Nam được Trung tâm hỗ trợ nhập khẩu từ các nước đang phát triển của Chính phủ Hà Lan (CBI) hỗ trợ. Chương trình này giúp tăng cường quảng bá hiệu quả ngành thực phẩm Việt Nam ra quốc tế, góp phần thúc đẩy việc hình thành các doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh dựa trên tiêu chuẩn cao về chất lượng sản phẩm và nâng cao giá trị xuất khẩu hàng nông nghiệp Việt Nam.
Về giao thông vận tải, hai bên đã ký kết một số thỏa thuận hợp tác quan trọng như Hiệp định giữa Chính phủ Việt Nam và Hà Lan về vận tải hàng không vào năm 1993, sau đó là Nghị định thư sửa đổi Hiệp định giữa Việt Nam và Hà Lan về vận tải hàng không vào năm 2011. Chương trình hợp tác song phương về giải pháp hàng không Việt Nam – Hà Lan được ký kết vào tháng 10/2016 giữa Cục Hàng không dân dụng và Nhóm đối tác Hà Lan gồm các doanh nghiệp/trường đại học/ Hiệp hội hàng không vũ trụ Hà Lan. Chương trình đã triển khai nhiều hoạt động trao đổi kiến thức, chuyển giao công nghệ, các khóa đào đạo chuyên ngành, góp phần nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ của các cơ quan, doanh nghiệp hàng không dân dụng Việt Nam.
Tháng 2/2018, trong chuyến thăm Việt Nam của Bộ trưởng Ngoại thương và Hợp tác phát triển Hà Lan Sigrid Kaag, hai bên đã ký kết Biên bản ghi nhớ về Chương trình hợp tác Việt Nam – Hà Lan về hàng hải, cảng, vận tải thủy nội địa giai đoạn 2018 – 2020. Chương trình này bao gồm hợp tác giữa các cơ quan Chính phủ với các trường đại học, viện nghiên cứu, doanh nghiệp hai nước nước về vấn đề phát triển hành lang vận tải đường thủy nội địa khu vực Đồng bằng sông Cửu Long; đầu tư, phát triển, khai thác hệ thống hậu cần hàng hải – cảng – vận tải thủy nội địa; đào tạo nguồn nhân lực…
Hợp tác cảng biển và đóng tàu là nội dung quan trọng trong lĩnh vực hợp tác giao thông vận tải giữa Việt Nam và Hà Lan. Tập đoàn Damen đang hợp tác với các doanh nghiệp Việt Nam đóng tàu tại Việt Nam và xuất khẩu đi các nước. Đến nay, Damen và các công ty Việt Nam đã sản xuất và xuất khẩu nhiều chủng loại tàu ra thị trường nước ngoài. Hà Lan cũng chia sẽ kinh nghiệm, công nghệ và hỗ trợ đào tạo cho Việt Nam về quản lý và vận hành cảng.
Trong lĩnh vực năng lượng, Việt Nam và Hà Lan đã ký Bản ghi nhớ về hợp tác vào năm 2011, tập trung vào hợp hợp tác trao đổi thông tin về công nghệ cao, trao đổi chuyên gia, hỗ trợ đào tạo và kỹ thuật dầu khí. Hà lan cũng đã thiết lập chương trình gồm một nhóm công ty công nghệ Năng lượng Hà Lan tiên tiến (AETIN) nhằm kết nối, mở rộng hợp tác với doanh nghiệp Việt Nam trong lĩnh vực dầu &khí. Trong chuyến thăm làm việc gần đây nhất tại Hà Lan vào tháng 12/2018 của đoàn Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng, hai bên đã thống nhất thúc đẩy hợp tác song phương trong lĩnh vực điện gió ngoài khơi và khí thiên nhiên hóa lỏng.
Thành phố thông minh là lĩnh vực hợp tác tiềm năng giữa hai nước trên cơ sở công nghệ và kinh nghiệm cũng như mô hình tiên tiến của Hà Lan và nhu cầu phát triển đô thị hiện đại, thông minh của các tỉnh, thành Việt Nam. Các dự án hợp tác giữa thành phố Eindhoven (Hà Lan) và tỉnh Bình Dương đang là điển hình của mô hình hợp tác này.
Thúc đẩy hợp tác giáo dục
Hợp tác trong lĩnh vực giáo dục giữa Việt Nam và Hà Lan đã bắt đầu rất sớm từ những năm 1960 với việc các trường đại học Hà Lan cùng Ủy ban Y tế Hà Lan – Việt Nam (MCNV, thành lập năm 1968) đào tạo cho Việt Nam nhiều cán bộ, giảng viên trong lĩnh vực y tế và nông nghiệp. Cho đến nay, giáo dục – đào tạo vẫn được coi là lĩnh vực hợp tác thành công giữa Việt Nam và Hà Lan, tập trung vào các lĩnh vực quan trọng như nông nghiệp, quản lý nước. Viện nước Hà Lan (IHD), Viện đồng bằng (Deltares), trường đại học nông nghiệp Hà Lan (Wageningen) đang là những đối tác quan trọng của các trường đại học, viện nghiên cứu của Việt Nam trong lĩnh vực này. Hiện nay đang có nhiều nghiên cứu sinh của Việt Nam sang theo học các chương trình đào tạo tại Hà Lan theo học bổng của Hà Lan và Việt Nam. Hàng năm, Chính phủ Hà Lan (thông qua Bộ Ngoại giao Hà Lan) hỗ trợ cho Việt Nam một số chương trình đào tạo chuyên sâu về luật quốc tế, quan hệ quốc tế, luật biển, công ước quốc tế về chống ra tấn (UNCAT). Giữa các bộ, ngành Việt Nam và Hà Lan đều có chương trình hợp tác trong đào tạo nguồn nhân lực.
Ngoại giao nhân dân và hợp tác giữa các địa phương
Nếu như quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Hà Lan đạt mốc 46 năm thì quan hệ nhân dân giữa Việt Nam và Hà Lan đã là 51 năm với mốc lịch sử là MCNV đã giúp thành lập Bệnh viện Hà Lan tại Quảng Trị (1968), cùng với phong trào rầm rộ tại Hà Lan ủng hộ nhân dân Việt Nam và phản đối chiến tranh tại Việt Nam. Cho đến nay, quan hệ ngoại giao nhân dân vẫn tiếp tục phát triển tốt đẹp và thực sự là cầu nối cho quan hệ hai nước. Ngoài MCNV còn có rất nhiều các tổ chức phi chính phủ khác vẫn tiếp tục hợp tác và giúp đỡ Việt Nam trong các lĩnh vực thiết yếu như y tế, giáo dục, xóa đói giảm nghèo, hỗ trợ phát triển cho phụ nữ… Cùng với ngoại giao nhân dân, hợp tác giữa các địa phương Việt Nam – Hà Lan đang là một hình thức hợp tác hiệu quả và thiết thực. Hiện nay, hai bên đã thiết lập được các cặp địa phương hợp tác điển hình như Hà Nội – Amsterdam, thành phố Hồ Chí Minh – Rotterdam, Bình Dương -Eindhoven, An Giang – Oss, Vĩnh Long – Gederland; Bình Phước – Emmen…
Trong bối cảnh quan hệ Việt Nam – Hà Lan phát triển rất tốt đẹp hiện nay, chuyến thăm Việt Nam lần này của Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte sẽ có ý nghĩa quan trọng, dánh dấu mốc phát triển mới trong quan hệ hai nước. Đây là chuyến thăm Việt Nam lần thứ hai của Thủ tướng Mark Rutte (lần đầu tiên vào năm 2014). Đây cũng là chuyến thăm châu Á lần thứ ba của Thủ tướng Mark Rutte kể từ khi nhậm chức Thủ tướng nhiệm kỳ 3 (10/2017), sau chuyến thăm Trung Quốc và Ấn Độ (2018). Cùng đi với Thủ tướng Mark Rutte có đoàn 50 doanh nghiệp Hà Lan trong nhiều lĩnh vực khác nhau.
Ngoài mục tiêu làm sâu sắc thêm các khuôn khổ hợp tác đã có, chuyến thăm của Thủ tướng Mark Rutte sẽ thúc đẩy hợp tác hai nước trong một số lĩnh vực mới như kinh tế tuần hoàn, trồng trọt, công nghệ cao…. và sẽ có nhiều thỏa thuận hợp tác được ký kết trong dịp này. Các doanh nghiệp Hà Lan và Việt Nam rất kỳ vọng vào chuyến thăm Việt Nam của Thủ tướng Mark Rutte, tin tưởng chuyến thăm sẽ tạo động lực, chất xúc tác mới mang lại những triển vọng hợp tác tốt đẹp cho hai nước trong thời gian tới./.
