Theo thống kê của Globocan trên thế giới năm 2018 cả nước có khoảng 165 nghìn người mắc ung thư mới, tỷ lệ tử vong gân 115 nghìn người.
Không ngừng gia tăng
Tại Hội thảo phòng chống ung thư toàn quốc lần thứ 19, PGS Lê Văn Quảng – PGĐ Bệnh viện K Trung ương cho biết, không riêng gì Việt Nam mà ung thư trở thành gánh nặng trên toàn thế giới.
Ước tính đây sẽ trở thành nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên thế giới ngay cả ở các nước đang phát triển. Trên bản đồ ung thư Việt Nam đứng ở vị trí những nước trong Top 2 có tỷ lệ bệnh ung thư cao. Tuy nhiên, điều đáng e ngại nhất đó là tỷ lệ người tử vong do ung thư ở Việt Nam lại rơi vào Top cao.
Đến năm 2030, con số ung thư ở Việt Nam sẽ lên 206 nghìn trường hợp mắc trong đó gần 120 nghìn trường hợp nam giới và nữ 86 nghìn trường hợp bị ung thư.
PGS Lê Văn Quảng – PGĐ BV K trung ương
Mặc dù nguyên nhân gây ra ung thư chưa được tìm ra cụ thể nhưng có các yếu tố gây ung thư. Vì thế, PGS Quảng cho rằng khi đã tìm ra được yếu tố nguy cơ thì việc phòng tránh ung thư sẽ tốt hơn, 70% có thể phòng tránh được.
Khi phòng ung thư không cần làm gì, việc đầu tiên, loại trừ tối đa tiếp xúc chất gây ung thư , đây là biện pháp phòng bệnh hữu hiệu nhất, ít tốn kém nhất.
Nguyên nhân gây ung thư được chỉ ra bao gồm nội sinh, ngoại sinh. Nội sinh là các yếu tố như gen, di truyền, tuổi tác không thể tránh được. Nhưng các yếu tố ngoại sinh như hóa chất, dinh dưỡng, môi trường, béo phì, vận động… mọi người đều có thể thay đổi và cần thay đổi từ hôm nay để phòng tránh ung thư.
6 thủ phạm hiện hữu
Thủ phạm thứ nhất: thuốc lá, đây chính là nguyên nhân ung thư đầu tiên.
PGS Lê Văn Quảng cho biết, thuốc lá được xem là nguyên nhân gây ung thư hàng đầu và tử vong do ung thư từ thuốc lá cũng rất cao. Trong khói thuốc có nhiều chất sinh ung thư đặc biệt là 3 – 4 benzopyren.
Thuốc lá không chỉ gây ra ung thư phổi mà còn gây ra ung thư khoang miệng, hạ họng, thanh quản và thực quản…Hút thuốc lá không chỉ gây bệnh cho chính người hút mà còn gây bệnh có những người hút thụ động.
Thủ phạm thứ hai là bia rượu: Theo PGS Quảng, bia rượu là tác nhân gây ra nhiều bệnh đặc biệt là ung thư gan, thanh quản, thực quản. Hiện nay, Việt Nam đã thông qua Luật phòng chống bia rượu nhưng tỷ lệ người uống rượu ở nước ta vẫn rất lớn. Phòng ung thư bằng cách hạn chết tối đa nạp bia rượu vào người.
Dinh dưỡng liên quan trực tiếp tới ung thư
Thủ phạm thứ ba: Chế độ ăn cũng là yếu tố gây ung thư. Mối liên quan giữa dinh dưỡng với ung thư thể hiện ở việc sử dụng các chất bảo quản, cách chế biến. Những chất bảo quản trong các loại thực phẩm đóng sẵn, đồ hộp cũng làm tăng nguy cơ ung thư.
Ngoài ra, cách chế biến món ăn như chiên rán nhiều lần, đồ ăn muối chua bị khú, thực phẩm ôi thiu vẫn chế biến lại, thực phẩm nướng cháy đặc biệt là cháy sinh mùi khét.
Trong khi đó, các nghiên cứu để chỉ ra rằng sự có mặt của nhiều chất xơ, vitamin trong chế độ dinh dưỡng sẽ làm giảm nguy cơ ung thư đặc biệt các bệnh ung thư đường tiêu hoá.
Chính vì thế, PGS Quảng khuyến cáo người dân nên ăn uống theo chế độ dinh dưỡng phù hợp. Tăng cường các loại rau, củ, quả. Ăn thực phẩm tươi hạn chế thực phẩm có chất bảo quản. Tránh ăn các loại thực phẩm nhiều gia vị, dầu mỡ, thức ăn bị mốc, thiu.
Thủ phạm thứ 4: Các chất sinh ung thư có trường môi trường ô nhiễm, thực phẩm không an toàn.
PGS Quảng chỉ đích danh đó là những chất như thuốc bảo vệ thực vật, kích thích tăng trưởng, các hóa chất bảo quản, sử dụng amiang trong xây dựng nhà cửa, mái lợp cũng làm tăng nguy cơ ung thư phổi.
Hiện nay, Việt Nam đang vận động cấm sử dụng amiang trắng để phòng ung thư. Những chất từ môi trường như khói xe, hóa chất cũng làm tăng nguy cơ ung thư.
Thủ phạm thứ 5: Vi rút và vi khuẩn. Các loại vi rút, vi khuẩn gây ra một số loại ung thư đặc biệt là vi khuẩn Helicobacter Pylori (HP) gây ung thư dạ dày, vi rút Human papilloma (HPV) gây ung thư cổ tử cung, ung thư dương vật ở nam giới và ung thư vòm mũi họng.
Vi rút viêm gan B, C gây ung thư gan, vi rút Epstein Barr gây ung thư lymphoma, họng mũi…Hiện nay nước ta đã đưa vắc xin viêm gan B vào trong chương trình tiêm chủng mở rộng.
PGS Quảng khuyến cáo tiêm phòng vắc xin là cách hạn chế ung thư. Nên tiêm phòng vắc xin viêm gan B và vắc xin HPV.
Thủ phạm thứ sáu: Thừa cân béo phì,đây được xem là thủ phạm gây ra nhiều bệnh ung thư như ung thư vú, ung thư đại trực tràng… Thừa cân béo phì hiện nay được xem là bệnh và người dân cần phải giữ cân nặng hợp lý.
PGS Quảng cho biết chế độ dinh dưỡng và vận động vô cùng quan trọng một phần để ngăn ngừa tình trạng thừa cân, béo phì làm giảm khả năng mắc ung thư của mọi người.
Với người béo phì nguy cơ ung thư cao gấp 5 người bình thường. Các mô mỡ vốn có hoạt tính hormon khi mỡ cơ thể hình thành quá mức sẽ làm thay đổi môi trường hormon của cơ thể. Mỡ cơ thể sẽ tiết ra các tín hiệu hóa học đặc biệt làm thay đổi chức năng của tế bào bình thường.
Ngoài ra, các yếu tố hormon cũng liên quan đến việc gia tăng, sinh trưởng của các tế bào ung thư. Khi chúng ta giảm đi lượng mỡ trong cơ thể, các hormon này sẽ giảm và nguy cơ ung thư cũng sẽ giảm.
