Nam bệnh nhân 34 tuổi toàn thân nổi u cục vàng trên da. Sau khi đi khám bệnh nhân mới phát hiện căn bệnh có liên quan tới chuyển hoá và gắn với những thói quen xấu.
Bệnh liên quan tới chuyển hoá
Mới đây, Bệnh viện nội tiết Trung ương tiếp nhận trường hợp bệnh nhân Đỗ Văn K (34 tuổi, Quảng Yên, Quảng Ninh) đến khám trong tình trạng nổi nốt đặc nhân vàng, viền đỏ trên da.
Bệnh nhân cho biết, các nốt “lạ” trên da nổi ở xung quanh tập trung dày đặc ở mặt sau cẳng, cánh tay, vùng lưng, bụng và đùi 2 bên, không đau, không ngứa, không gây cảm giác khó chịu gì, kèm theo mệt mỏi, gầy sút cân, tiểu nhiều, uống nhiều.
Ban đầu anh K chỉ nghĩ đơn thuần đó là những nốt mụn ngoài da nên đã tự ý nặn ra, những nốt nhỏ sau khi nặn nhân vàng ra thì thâm lại, đóng vảy còn các nốt to hơn thì rất khó nặn.
Các nốt mụn “lạ” ngày càng lan rộng và dày đặc hơn ở các vị trí trên. Anh K đã đi khám da liễu tại bệnh viện gần nhà, uống thuốc 1 tháng. Nhưng các nốt “lạ” trên da không hết mà còn tăng lên làm bệnh nhân vô cùng lo lắng.
U vàng phát ban trên da của bệnh nhân, ảnh BVCC.
“Tôi đã dùng đủ thuốc khác nhau từ tây y đến đông y mà vẫn không khỏi các nốt vàng trên da. Tôi cảm thấy thường xuyên mệt mỏi, khát nước, uống nhiều, tiểu nhiều, sụt 5 kg/4 tháng nên tôi cũng khá lo lắng”, anh K nói.
Nhờ một người bạn giới thiệu, anh K đã xuống Bệnh viện Nội tiết Trung ương để khám. Tại đây, tanh được chẩn đoán u vàng phát ban, rối loạn lipid máu hỗn hợp, đái tháo đường type 2.
Sau điều trị 2 tuần, các nốt sẩn đã nhạt màu dần, xẹp đi, một số nốt đã biến mất, đồng thời đường máu giảm về ngưỡng mục tiêu.
ThS.BS Nguyễn Thị Thu Hương, Phó Trưởng khoa Thận – Tiết niệu, Bệnh viện Nội tiết Trung ương cho biết, trường hợp bệnh nhân K là một trong những ca bệnh đặc biệt của tăng triglycerid máu nặng với biểu hiện trên da kèm theo đái tháo đường mới được chẩn đoán. Có khoảng 10% bệnh nhân tăng triglycerid máu nặng có biểu hiện u vàng phát ban trên da.
U vàng phát ban (erruptive xanthomas) là một tổn thương da lành tính gây ra bởi sự lắng đọng cục bộ của lipid đặc biệt là triglycerid trong lớp hạ bì. Bệnh có liên quan tới chế độ ăn không có khoa học, rượu bia nhiều và có một phần liên quan tới di truyền.
Đặc điểm của u vàng, các nốt đặc, sẩn màu vàng hồng có kích thước khác nhau từ 1-4 mm, thường xuất hiện ở vị trí mặt duỗi các chi và mông và lưng. Bệnh nhân có nồng độ triglycerid huyết thanh tăng cao và bệnh lý đái tháo đường kiểm soát kém hoặc mới được chẩn đoán.
BS Hương cho hay, bình u vàng phát ban thường biến mất sau khoảng 8 tuần điều trị. Ở những bệnh nhân này, nên đi khám định kỳ 1 tháng/ lần để theo dõi và điều chỉnh liều thuốc đồng thời nên tầm soát tình trạng rối loạn chuyển hóa lipid và đường máu của các người thân trong gia đình bệnh nhân.
Tăng triglycerid có liên quan tới yếu tố gia đình. Ví dụ, gia đình có người có tiền sử về tình trạng thừa cân, béo phì, đái tháo đường kiểm soát kém hay đã được chẩn đoán rối loạn lipid máu… là yếu tố tăng nguy cơ gây bệnh.
Điều trị u vàng phát ban
Điều trị u vàng phát ban, cần phải kiểm soát tình trạng tăng triglycerid máu kèm kiểm soát đường máu chặt chẽ. Chỉ số triglycerid có thể tăng cao trở lại và gây ra các nguy cơ về tim mạch cũng như viêm tụy cấp cho bệnh nhân. Bệnh nhân cần phải dùng thuốc chặt chẽ theo đúng chỉ định của bác sĩ.
Theo bác sĩ Hương, ngoài uống thuốc theo đúng chỉ định, người bệnh cần phải thay đổi lối sống bằng, ăn uống, tập luyện, thói quen.
Ăn uống, ở những bệnh nhân thừa cân, béo phì, nên giảm khoảng 5-10% trọng lượng cơ thể. Cần có chế độ ăn phù hợp, ăn giảm muối, giảm chất béo bão hoà. Tăng lượng chất xơ (rau xanh) 30-40 g/ ngày. Nên ăn chế độ ăn giảm calo, nên giảm khoảng 500 kcal/ngày, duy trì lượng calo khoảng 800-1500 kcal/ngày).
Về chế độ luyện tập, cần duy trì tập thể dục ít nhất 30 phút/ ngày và ít nhất 150 phút/ tuần. Cần tăng cường dần độ mạnh của các bài tập từ đi bộ nhanh, chạy bộ, aerobic, bóng chuyền, bóng đá, tập các bài tập đối kháng như nhấc tạ…
Thói quen, không hút thuốc lá, hạn chế rượu bia cũng rất cần thiết góp phần làm giảm các nguy cơ bệnh tim mạch.
Bác sĩ Hương khuyến cáo: “U vàng phát ban là một biểu hiện thường do bệnh lý toàn thân gây ra, thường gặp nhất do tăng triglycerid trong máu. Để điều trị thay đổi lối sống, chế độ ăn, chế độ luyện tập và dùng thuốc phù hợp. Gia đình có người bị tăng triglycerid máu nên tầm soát cho tất cả người thân trong gia đình có rối loạn lipid máu, để phát hiện sớm và điều trị kịp thời”.
