Dù bạn là ai, bạn làm gì, khả năng đưa ra quyết định đúng đắn trong những hoàn cảnh phức tạp thực sự vô cùng quan trọng.
Khi nhìn lại quãng thời gian một phần tư cuộc đời ngồi trên ghế nhà trường, tôi nhận ra mình chẳng còn chút ấn tượng nào về những môn học như ngữ pháp, toán học, đại số, triết học cả. Trong khi đó, môn học về cách đưa ra quyết định, thứ tôi thấy cần thiết hơn hết thì lại hoàn toàn không có trong bất cứ một cuốn sách nào của bậc học phổ thông và hoàn toàn không được nhắc đến trong bất cứ một bài giảng nào.
Trong tất cả những năm ở trường học, không một lần tôi được dạy tôi cách đưa ra quyết định phức tạp, mặc dù thực tế rằng khả năng đưa ra quyết định sáng suốt và thông minh là một kỹ năng vô cùng cần thiết để áp dụng cho mọi khía cạnh của cuộc sống.
Khi tôi lớn lên, ở bất cứ vai trò nào, trong gia đình hay ngoài xã hội, tôi đều phải liên tục đưa ra những quyết định. Không ít trong số đó là những quyết định quan trọng, thậm chí có những quyết định đưa cuộc đời tôi sang một hướng khác. Đó chính là lúc tôi nhận ra mình hoàn toàn không biết cách làm thế nào để đưa ra những quyết định lớn một cách chính xác và hạn chế rủi ro.
Tôi đã luôn ao ước rằng mình được dạy về kỹ năng ra quyết định khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Trong một khoảng thời gian dài, tôi luôn ám ảnh và suy nghĩ về sự thiếu sót này của chương trình giáo dục đối với các thế hệ học sinh. Đó là lý do tôi nghiên cứu và viết ra cuốn “Farsighted: How We Make The Decisions That Matter The Most”.
Cuốn sách là một nghiên cứu mới nhằm chỉ cho chúng ta cách để đưa ra lựa chọn tốt nhất tại những ngã rẽ quan trọng của cuộc đời như đổi việc làm, thay đổi chỗ ở hay bắt đầu một sự án kinh doanh táo bạo.
Các nghiên cứu của tôi dựa trên cách mọi người đưa ra quyết định. Hầu hết chúng ta dễ bị rơi vào trạng thái quyết định theo bản năng. Nếu bạn vô tình gặp một bị cáo trước tòa, nhìn vào thái độ và nét mặt người đó, bạn sẽ có những kết luận của riêng mình về việc liệu họ có tội hay không. Và trong trường hợp này, phần lớn chúng ta rất dễ mắc sai lầm. Môn học về nghệ thuật đưa ra quyết định sẽ thực hiện vai trò ngăn chặn chúng ta khỏi những rủi ro và kết luận mang tính bản năng như vậy cũng như hướng mọi người đến những quyết định đúng đắn bằng cách phân tích, cân nhắc lợi ích giữa các lựa chọn khác nhau.
Tuy nhiên không phải môn học về cách đưa ra quyết định sẽ mang những nghiên cứu đó vào giảng dạy. Nhưng chúng ta vẫn có rất nhiều điều có thể học hỏi từ các nghiên cứu như vậy để áp dụng vào sự lựa chọn của chính mình cũng như để nhìn nhận, đánh giá một quyết định của người khác.
Can đảm, lôi cuốn, thông minh – tất cả các thuộc tính thông thường mà chúng ta đánh giá khi chúng ta cân nhắc việc bỏ phiếu cho ai đó đều không quan trọng so với câu hỏi cơ bản: Liệu người đó có lựa chọn đúng đắn khi đối mặt với một tình huống phức tạp?
Trí thông minh hoặc sự tự tin hay trực giác khó có thể đưa chúng ta vượt qua những cột mốc khó khăn trong cuộc đời. Thay vào đó, những gì chúng ta thực sự cần là một kỹ năng bao gồm các bước để đối mặt và giải quyết một vấn đề. Đó chính là kỹ năng ra quyết định – một điều cần phải dạy cho học sinh khi còn trên ghế nhà trường nhưng lại không một trường học nào đưa điều này vào chương trình giảng dạy.
Hầu hết các trường học đều dạy triết học, tâm lý, tư duy quản lý. Nhưng chúng ta lại không thể tìm thấy một môn học về kỹ năng đưa ra quyết định mặc dù nó là kỹ năng gần như quan trọng nhất, đặc biệt với những người làm nhiệm vụ quản lý hay lãnh đạo.
Ai cũng muốn đưa ra một quyết định tốt nhất. Nhưng khi đối mặt với việc phải đưa ra quyết định, nhiều người không biết làm như thế nào là tốt nhất, thậm chí đưa ra những quyết định sai lầm.
Vậy nên giảng dạy môn học này như thế nào? Trong môn học, học sinh sẽ tìm hiểu về các quan điểm đa dạng của mọi người trước một vấn đề, sẽ được học những bước để đưa ra quyết định chính xác như: làm thế nào để phân tích một quyết định phức tạp, làm thế nào để đưa ra một kịch bản phù hợp hay cách cân đong giá trị lợi ích của mỗi lựa chọn. Học sinh cũng sẽ biết cách làm sao để tránh việc hành động dựa vào bản năng và cảm tính.
Nghệ thuật đưa ra quyết định còn đóng vai trò là cầu nối giữa triết học và các giá trị nhân văn trong cuộc sống. Hiểu theo một cách đơn giản hơn, giả sử bạn được học khóa học về cách đưa ra quyết định, ngay sau đó bạn gặp một bài viết về sự đe dọa của A.I. đối với con người trong tương lại, bạn sẽ có ngay những hình dung trong đầu về sự ảnh hưởng của nó sẽ ở mức độ nào và cần làm gì để hạn chế rủi ro. Bạn cũng sẽ có những nhìn nhận khách quan hơn với các công bố khoa học và tầm nhìn của bạn trước mọi vấn đề cũng sẽ rộng mở hơn.
Đưa ra quyết định đúng cần có kỹ thuật
Trên tất cả, điều quan trọng nhất là các trường trung học cần phải đưa môn học về nghệ thuật ra quyết định trở thành môn bắt buộc tại trường. Dù bạn là ai, bạn làm gì, bạn đều cần có khả năng đưa ra quyết định đúng đắn trong những hoàn cảnh phức tạp.
(Theo: Steven Johnson, tác giả cuốn “Farsighted: How We Make The Decisions That Matter The Most”)
