Vào cuối mỗi năm, Bill Gates đều tự nhìn lại bản thân mình. Đó là một phần của truyền thống lâu đời được rất nhiều người trong số chúng ta thực hiện nhằm đề ra những giải pháp cho năm tiếp theo.
Những câu hỏi được Bill Gates đặt ra cho bản thân thay đổi đáng kể qua nhiều năm, và đều được ông viết lại kỹ càng. Vào những năm 20 tuổi, vị tỷ phú này chỉ có một câu hỏi duy nhất: liệu phần mềm của Microsoft có biến giấc mơ máy tính cá nhân thành hiện thực?
Nay ở tuổi 63, ông đang đổ hàng tỷ USD vào từ thiện nhằm đạt được những mục tiêu đầy tham vọng về y tế và phát triển, thay vì tập trung vào phần mềm như trước đây, đồng thời đánh giá xem tổ chức từ thiện của ông đã làm tốt ra sao sau mỗi năm. Những câu hỏi rộng hơn về cuộc sống cũng dần thu hẹp lại. Trong bức thư cuối năm vừa được công bố, Bill Gates đặt ra những câu hỏi như “Tôi đã dành đủ thời gian cho gia đình mình chưa? Tôi đã học đủ những điều mới mẻ chưa? Tôi có phát triển được những mối quan hệ mới và tăng cường những mối quan hệ cũ không?“. Ngoài ra còn có một câu hỏi phụ đến từ Warren Buffet: “Những người anh quan tâm đến có yêu mến lại anh không?“
“Những câu hỏi đó chắc sẽ khiến tôi buồn cười khi ở tuổi 25, nhưng càng già đi, chúng càng có ý nghĩa hơn” – Gates viết.
Không chỉ tuổi tác khiến những câu hỏi thay đổi, Gates tin rằng cách chúng ta nghĩ về sự hạnh phúc có sự chuyển dịch trên phạm vi toàn cầu. “Đối với phần lớn lịch sử nhân loại, chúng ta đã luôn tập trung vào việc sống lâu hơn bằng cách đấu tranh với bệnh tật và cố tạo ra đủ thức ăn cho mọi người” – ông viết. Nay, tuổi thọ còn người đã tăng lên đáng kể, chúng ta bắt đầu tập trung vào cải thiện chất lượng cuộc sống. “Tôi nghĩ đây sẽ là động lực của nhiều phát kiến lớn trong tương lai” – Gates dự báo.
Dưới đây là những gì Gates cho rằng đã thành công, và những thất bại trong các lĩnh vực ông đang hoạt động:
Những tiến triển trong nghiên cứu Alzheimer
Các nhà nghiên cứu đã tập trung vào một loạt các giả thuyết mới về bệnh Alzheimer trong năm 2018. Một giả thuyết cho rằng các tế bào não ngừng hoạt động vì các cơ quan sản xuất năng lượng cho chúng yếu dần đi, một giả thuyết khác lại cho rằng nguyên nhân là bởi một số phần của hệ thống miễn dịch bị kích hoạt quá mức và quay ngược lại tấn công các tế bào não. “Đây là một ví dụ rõ ràng cho thấy những cải thiện trong hiểu biết của chúng ta về sinh học sẽ giúp giảm chi phí y tế và những đau khổ con người phải gánh chịu” – Gates viết. Một xu hướng tích cực trong năm 2018 là các nhà nghiên cứu thu thập được ngày càng nhiều dữ liệu hơn về các bệnh nhân Alzheimer.
Một rào cản lớn vẫn còn tồn tại là làm sao tìm được những bệnh nhân tham gia vào các thử nghiệm lâm sàng. Phải mất nhiều năm mới có thể kêu gọi được đủ số người tham gia thử nghiệm bởi chúng ta vẫn chưa thể nêu ra được một “triệu chứng đơn giản và đáng tin cậy” của bệnh Alzheimer, khiến việc tìm ra những người phù hợp ở giai đoạn đầu của bệnh là rất khó.
Chưa thể loại trừ tận gốc bệnh bại liệt
“Tôi nghĩ chúng ta lẽ ra đã phải tiến gần hơn đến loại trừ tận gốc bệnh bại liệt. Tôi đã đánh giá thấp sự khó khăn của việc tiêm phòng cho trẻ em ở những nơi vẫn còn chiến tranh và xung đột chính trị” – Gates viết. Trong năm 2018, số ca bệnh bại liệt nặng tăng gần 30%, tất cả đều tập trung ở Afghanistan và Pakistan (đây là hai quốc gia duy nhất chưa bao giờ loại trừ được bại liệt).
Nhưng cũng có những tiến triển. Những cải tiến mới đã giúp việc thử những mẫu nước thải để theo dõi virus và tìm ra nguồn bệnh trước một đợt bùng phát dịch trở nên khả thi. Và có nhiều cách hơn để các bác sỹ hoạt động trong những vùng chiến sự, thể hiện qua việc đã chặn đứng được các đợt bùng phát ở Syria và Somalia. Cuối cùng, Gates hi vọng về một loại vắc-xin uống mới đang được thử nghiệm ở Bỉ và Panama, có thể sớm được sử dụng vào năm 2020. “Dù nhiều thách thức, tôi vẫn lạc quan chúng ta sẽ sớm loại trừ tận gốc bệnh bại liệt” – ông viết.
Khởi động lại ý tưởng về năng lượng hạt nhân
Khí thải nhà kính toàn cầu tăng cao trở lại trong năm 2018. Gates không tin rằng năng lượng mặt trời và năng lượng gió là đủ, đồng thời pin cũng sẽ có giá thành không đủ rẻ trong tương lai gần để có thể trữ đủ năng lượng cần thiết khi Mặt Trời không chiếu sáng, hay gió ngừng thổi. Quỹ đầu tư năng lượng sạch Breakthrought Energy Ventures của Gates đang đầu tư vào một loạt các công ty với nhiệm vụ chống chọi với biến đổi khí hậu; và ông vẫn nghĩ cần phải có những giải pháp và đầu tư triệt để hơn nữa.
Gates cho biết ông sẽ dành năm 2019 để thúc giục Mỹ đoạt lại vai trò lãnh đạo thế giới trong nghiên cứu năng lượng hạt nhân. “Hạt nhân là công nghệ lý tưởng để đối phó với biến đổi khí hậu, bởi nó là nguồn năng lượng không carbon và có thể mở rộng duy nhất có sẵn 24/7” – ông viết. Những kế hoạch xây dựng một dự án tiên phong tại Trung Quốc của TerraPower – một công ty do Gates chống lưng, thành lập 10 năm về trước, và tuyên bố sử dụng các lò phản ứng an toàn hơn – đã gặp rắc rối vì những thay đổi trong chính sách của Mỹ. Để xây dựng dự án tại Mỹ, cần phải có những nguồn quỹ mới và những quy chế mới, những thứ Gates dự định sẽ kêu gọi trong năm 2019.
Thất bại trong ngăn chặn đợt dịch bệnh tiếp theo
Năm 2018 đánh dấu 100 năm dịch cúm Tây Ban Nha, vốn giết chết hơn 50 triệu người, nhưng sự kiện này không làm nổ ra những cuộc thảo luận về dịch bệnh mà Gates đã kỳ vọng. Chúng ta đang không chuẩn bị cho đợt đại dịch tiếp theo – ông viết. “Nếu có thứ gì đó sắp lấy đi hàng chục triệu mạng người trong một thời gian ngắn, nó sẽ là một đại dịch toàn cầu. Và dịch bệnh đó khả năng cao sẽ là một dạng cúm“.
Ngày nay, bệnh cúm như cúm Tây Ban Nha sẽ có thể giết chết gần 33 triệu người chỉ trong vòng 6 tháng, Gates viết.
Năm nay, chúng ta làm được rất ít nhằm chuẩn bị cho các đợt đại dịch, bao gồm việc các chính phủ hợp tác cùng nhau trong kiểm dịch, chuỗi cung ứng thuốc, hay điều phối quân đội. Tuy nhiên, chúng ta đang có những tiến triển nhất định trong tạo ra một loại vaccin có thể bảo vệ mọi người khỏi mọi chủng cúm – Gates viết. Vaccine này sẽ hiệu quả nhất đối với những người chưa bao giờ nhiễm cúm, như những em bé còn rất nhỏ. Đối với những người từng bị cúm, thách thức vẫn rất lớn.
Tranh luận công khai về chỉnh sửa gene
Một nhóm các nhà khoa học Trung Quốc tuyên bố hồi tháng 11 rằng họ đã giúp tạo ra 2 em bé chỉnh sửa gene. Tuyên bố của họ đã bị lên án bởi nhiều bác sỹ và nhà khoa học cho rằng họ đã đi quá xa trong chỉnh sửa gene khi tiến hành thử nghiệm trực tiếp trên người sống. Theo các nhà khoa học Trung Quốc phản đối thử nghiệm, “những thay đổi không thể đảo ngược trong gene con người không sớm thì muộn sẽ lọt vào kho gene của loài người“.
Gates cũng chỉ trích các nhà khoa học này, nhưng tranh luận rằng thử nghiệm của họ có thể có một hiệu ứng phụ tích cực: sẽ có nhiều người tìm hiểu và học về chỉnh sửa gene hơn. Chủ đề này nên là một phần của một cuộc thảo luận công khai lớn, như trí tuệ nhân tạo vậy, ông viết. Với những ai muốn nghiên cứu sâu hơn, Gates khuyến nghị cuốn sách The Gene bởi Siddhartha Mukherjee.
Giải pháp cho năm 2019 của Gates
“Tôi cam kết học hỏi và nghĩ về 2 lĩnh vực trọng yếu, nơi công nghệ có tiềm năng tạo ra tác động lớn lên chất lượng cuộc sống của chúng ta, nhưng cũng làm dấy lên những cân nhắc đạo đức và xã hội phức tạp” – ông viết. Đó chính là “cân bằng giữa quyền riêng tư và cải tiến”, và “sử dụng công nghệ trong giáo dục”.
Tham khảo: Quartz
