Theo truyền thuyết vào thời Lê, nhà vua cử vị tướng họ Ðinh lên dẹp giặc ở vùng biên ải Hà Giang. Dẹp giặc xong, trên đường về xuôi qua Khau Vai thấy phong cảnh hữu tình, đất đai trù phú chưa được khai phá, cư dân còn nghèo. Vị tướng động lòng trắc ẩn, đã xin với vua Lê cho được ở lại nơi này, cùng đồng bào khai hoang lập nên thôn bản, rồi hướng dẫn đồng bào trồng lúa nước, trồng dâu nuôi tằm, trồng lanh dệt vải, trồng cây ăn quả, phát triển chăn nuôi, làm nghề thủ công. Những việc làm của tướng quân họ Ðinh rất phù hợp với chính sách của nhà vua là thực hiện chính sách yên dân, mở rộng ảnh hưởng của triều đình tới các vùng sâu, xa, nên được đồng bào các dân tộc đồng lòng hưởng ứng. Vì thế mà Hà Giang tuy xa xôi, cách trở về địa lý, nhưng lại gần gũi về tình người.
Lễ dâng lên miếu Ông. |
Còn với Khau Vai, truyền thuyết kể rằng, một chàng trai người Nùng và một cô gái dân tộc Giáy yêu nhau, thắm thiết và nồng nàn. Cứ ngỡ họ sẽ nên vợ thành chồng, sinh con đẻ cái, giai lão bách niên. Ðâu ngờ họ hàng hai bên đều ngăn cấm, vì thời đó, tình yêu của họ đã đi ngược lại với quan niệm, chỉ trai gái cùng một dân tộc mới được lấy nhau. Bi kịch của tình yêu kéo theo nỗi bi thương, có xung đột và đổ máu giữa hai tộc người, đôi trai gái đã phải chia tay nhau để giữ gìn sự bình yên của cộng đồng. Nhưng dẫu thế, họ vẫn ước hẹn hằng năm sẽ có một ngày gặp nhau để trò chuyện, tâm sự, giãi bày, đó chính là ngày 27-3 Âm lịch và chợ tình Khau Vai, còn gọi là chợ Phong Lưu, cũng từ đó mà hình thành.
Ý nghĩa nhân văn của ngày họp chợ mỗi năm một lần đã đưa lại cho chợ tình Khau Vai sự hấp dẫn và sinh động. Chợ tình Khau Vai còn là chợ cầu may, cầu tài, xuất phát từ hai ngôi miếu nhỏ phía chân núi mà đồng bào vẫn gọi là miếu Ông, miếu Bà, hai vị được tôn vinh như Thành hoàng linh thiêng. Hằng năm, trước khi mở lễ hội, đồng bào các dân tộc ở Khau Vai vẫn duy trì nghi thức dâng hương thành kính lên miếu Ông, miếu Bà, để tỏ lòng biết ơn các bậc tiền nhân là những người đã có công khai sơn, phá thạch…
Rộn ràng cùng tiếng nhạc là tiếng khèn của những chàng trai người Mông gọi bạn tình. |